ਬੁੰਦੇਲਖੰਡ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸਨ ਜੈਨ ਅਤੇ ਮਾਨਸ ਰੋਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ
ਪਿਛਲੇ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਪਖਵਾੜੇ ਤੋਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਚੇਨੱਈ ਦੇ ਹੜ੍ਹ ਵੱਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸੋਕੇ ਦੀ ਮਾਰ ਝੱਲ ਰਹੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੀਆਂ ਵੱਲ ਕਿਸੇ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਗਈ ... ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ 75 ਵਿੱਚੋਂ 50 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਧਿਕਾਰਿਤ ਰੂਪ ਤੋਂ ‘ ਸੋਕਾ-ਗ੍ਰਸਤ ’ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਇਲਾਕਾ ਹੈ ਬੁੰਦੇਲਖੰਡ, ਜਿੱਥੋਂ ਦੇ ਲਾਲਵਾੜੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹਾਲਾਤ ਇੰਨੇ ਵਿਗੜ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਕਿ ਲੋਕ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਖਾਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖਿਲਾਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਨ, ਜੋ ਆਮ-ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਖਿਲਾਇਆ ਕਰਦੇ ਹਨ - ਯਾਨੀ ਘਾਹ ਫੂਸ ...ਸਥਾਨਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ‘ਫਿਕਾਰ’ ਕਹੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇਸ ਸੁੱਕੀ ਘਾਹ ਦਾ ਗੁੱਛਾ ਲਾਲਵਾੜੀ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀ ਚਿੱਕੜ ਵਿੱਚੋਂ ਲੱਭ ਕੇ ਕੱਢਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਵਖਾਇਆ ਉਸਦਾ ਬੀਜ, ਜਿਸਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਚਾਣ ਕੇ ਕੱਢਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੀ। ਪ੍ਰਸਾਦ ਨਾਮਕ ਲਾਲਵਾੜੀ ਨਿਵਾਸੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, ‘‘ ਆਮਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇਹ ਘਾਹ ਅਸੀਂ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਖਿਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ... ਪਰ ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵੀ ਅਸੀਂ ਇਹ ਹੀ ਖਾਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਾਂ ..’’